In gesprek met teammanager Roos over SamenZorg op Odendael

In de afgelopen weken vonden in Odendael in het kader van SamenZorg maar liefst vier theatervoorstellingen plaats genaamd ‘Het Theatergesprek: Anders samenwerken in de zorg'. Met een enorme opkomst van in totaal bijna 250 personen. Onder de bezoekers waren cliënten, hun families, vrijwilligers en natuurlijk medewerkers van Odendael.

Naast zorgmedewerkers waren er ook medewerkers H&F, medewerkers vanuit de thuiszorg en vanuit BKC. Het was een heel gemêleerd gezelschap en die mix maakte het tot een waar succes. We spreken Roos Pennings-Daamen, teammanager Horeca en Facilitair bij Odendael. Zij heeft er samen met Manon van Hulten, teammanager Zorg & Welzijn van Odendael, voor gezorgd dat deze theatervoorstellingen werden georganiseerd op Odendael. 

Hoi Roos, wat fijn dat je ons iets over de voorstellingen wil vertellen. De theatervoorstellingen lijken een diepe indruk te hebben achtergelaten. Wat was voor jou de kern van deze bijeenkomsten?

Roos: De kern was absoluut het besef dat we de mens achter de zorgvraag moeten zien. We zijn zo geneigd om ons te focussen op de zorg die geleverd moet worden, de medicijnen die uitgegeven moeten worden, de zorgtaken… Maar we moeten écht verder kijken. Wie is de cliënt? Wat zijn zijn behoeften, gewoontes, hoe is het netwerk? Hoe zag het leven eruit voordat iemand zorg van BrabantZorg nodig had? "Ik ken u echt" is één van onze vier richtingwijzers en het was echt een heel belangrijk onderdeel dat tijdens de bijeenkomsten naar voren kwam.

Hoe kwamen de voorstellingen eruit?

Roos: Het theatergezelschap was fantastisch. Het gezelschap bestond uit vier personen. Ze zorgden meteen voor veel interactiviteit en het gezelschap wist direct een sfeer van openheid te creëren. Ze stelden allerlei vragen aan mensen uit het publiek, bijvoorbeeld als eerste over de verandering waar we voor staan in de zorg. Maar ook hoe we willen dat de zorg er over 20 jaar uitziet. Dat leverde allerlei input op vanuit het publiek. Vervolgens maakten ze van die verhalen ter plekke theater. En aan het einde van de bijeenkomst werd er een lied gemaakt als samenvatting van wat gezegd is. Dat was heel krachtig. Het liet zien dat elk verhaal uniek is en dat er verschillende perspectieven zijn van dezelfde situatie.

Wat houdt SamenZorg voor jou in? 

Roos: Laten we elkaar echt op een andere manier benaderen. Soms is het voor iemand lastig om aan te geven wat diegene nog wel of niet zelf kan, dat kan best schaamtevol zijn. Ook voor mantelzorgers geldt dat ze vaak veel te veel alleen blijven doen en zich schamen om hulp te vragen. Ze houden dat simpelweg te lang vol in hun eentje. Daar kunnen de zorgmedewerkers echt mee helpen door het gesprek aan te gaan. Met die cliënt, maar ook met die mantelzorger. En weet je wat me echt opviel? Er zijn vaak veel meer mensen om iemand heen dan je denkt. Als je maar doorvraagt.

En hoe zie je de rol van de zorgmedewerkers, vrijwilligers en familie hierin?

Roos: Iedereen speelt een cruciale rol. Het gaat om samenwerking. Zorgprofessionals moeten openstaan voor andere manieren van doen en de informele zorg moet daarin meegenomen worden. Familieleden, vrienden, vrijwilligers… ze hebben allemaal een waardevolle bijdrage. Denk aan een buurvrouw die op bezoek komt, een kaartclub waar iemand altijd heen ging, de KBO, of samen boodschappen doen. Het netwerk is veel groter dan alleen familie, we moeten breder denken.

Kun je een voorbeeld geven van een bijzondere situatie die tijdens de voorstelling naar voren kwam?

Roos: Jazeker. Er was een bewoner die zei: "Ik wil gewoon gezien worden. Het is voor mij best een rouwproces om hier te wonen, want dit is mijn laatste station. Ik zou het fijn vinden als daar begrip en aandacht voor is" Dat raakte me diep. Het besef dat verhuizen naar een zorginstelling voor iemand voelt als een laatste station. Dat vraagt om begrip en een open gesprek. Het is niet alleen een verandering van adres, maar een hele levensverandering. We moeten echt proberen dat nieuwe thuis te maken met elkaar.

Je noemde dat er soms weerstand of onbegrip is van familie. Hoe ga je daarmee om?

Roos: Dat klopt. Soms is familie in de weerstand, bijvoorbeeld als ouders na 60 jaar huwelijk noodgedwongen uit elkaar gehaald worden. Na 60 jaar ga je elkaar niet ineens zomaar loslaten. De voordeur is veranderd, maar verder hoeft er niets te veranderen. Alleen is dit wel iemands nieuwe thuis. Daarom is het juist zo belangrijk om herkenning te hebben van iemands partner. Want diegene weet wat iemands gewoontes zijn en wat iemand altijd zo fijn vond. Een opmerking als "Ik heb het hier heel goed, maar mijn dag is pas compleet als er iemand van de familie is geweest, al is het maar 10 minuten," laat zien hoe belangrijk die band is. We kunnen niemand verplichten om mee te helpen, maar we kunnen wel het gesprek aangaan en kijken naar de mogelijkheden. Het gaat 80% van de tijd om welbevinden, nog geen 20% is bestemd voor echte zorgtaken. Moet de zorgprofessional dat dan doen of kan ook net zo goed iemand anders dat doen? 

Wat is jouw belangrijkste boodschap na deze bijeenkomsten?

Roos: Laten we weer écht naar elkaar kijken. Zié de bewoner of cliënt. Kijk naar de behoeften en niet alleen naar de zorg of wanneer er medicatie gegeven moet worden. "Ik ken u echt" is super belangrijk. SamenZorg is een beweging die we ook echt samen moeten maken. Soms uitproberen, soms pas op de plaats en soms versnellen. Met vallen en opstaan. Maar altijd samen, met respect voor ieders unieke verhaal en bijdrage.

Het is duidelijk dat deze bijeenkomsten veel in beweging hebben gezet.

Roos: We kijken terug op inspirerende en mooie dagen. Bij Odendael is het nu echt onderwerp van gesprek en dat moeten we zo houden. Ik hoop dat we met z'n allen de zorg kunnen blijven verbeteren door de mens centraal te stellen